SOĞAN

SOĞAN

Soğan, Soğangiller familyasındaki Allium cinsine dahil tüm bitkilerin genel adıdır. Özellikle Allium cepa türünü anlatmak için kullanılır ve bu anlamda "bahçe soğanı" olarak da adlandırılabilir. Yumrusu ve yeşil yaprakları yemeklere tat vermek için kullanılır.

Alliaceae familyası bazı botanistler tarafından Liliaceae (Zambakgiller) familyasının bir parçası olarak değerlendirilmektedir. Fakat 1976'da çıkan bir yazı ile soğanın zambakgillerden olmadığı anlaşılmıştır.

Soğanın Özellikleri Nelerdir?

Soğan içeriğinde pektin, insülin ve C vitamini bulunduran bir sebzedir. Kokusunun ağır, kötü ve yakıcı özelliği olduğu bilinmektedir. Soğan ile sık anılan bir diğer özellik de tıpkı sarımsak gibi kükürtlü sebzelerden olmasıdır. En sık üretileni ve görüleni beyaz soğandır ve bunu kırmızı soğan ile arpacık soğan takip eder.

Arpacık soğan yaklaşık olarak erik büyüklüğündedir ama kırmızı ve beyaz soğan çeşitli boyutlarda olabilir. Soğan yapısı gereği sıcak ve nemli ortamda kolayca çürüyebilir. Bu nedenle serin bir mekanda ve suyla temas etmeden, kuru bir şekilde muhafaza edilmelidir.

Halk arasında tüketilen soğanlar arasında birkaç çeşit bulunmaktadır. Taze (yeşil), arpacık, kırmızı, mor, beyaz ve kuru soğan olarak ayrılan bu çeşitleri farklı yemeklerde kullanılır. Taze veya yeşil soğan daha çok salatalarda kullanılırken arpacık soğan kebap türü yemeklerde, yahnide veya etsiz zeytinyağlı yemeklerde kullanılmaktadır. Diğer çeşitleri ise genel olarak tüm yemeklerde kullanılmaktadır.

Kırmızı veya mor denilen soğan türü daha çok piyazlarda kullanılır ve sofralarda çiğ olarak bolca tüketilmektedir. Soğanın ayrıca tohum çeşitleri bulunmaktadır. Banko soğan, valenciana soğan, keş soğan, fito delfos, pan 88 soğan, swale f1 soğan, bereket ve songur soğan bilinen tohum çeşitlerindedir. Saydığımız bu isimler ana çeşitlerinin piyasada bulabileceğiniz isimleridir. Bunların özellikleri ise kısaca şu şekildedir;

·         Banko Soğan; Ocak, Şubat ve Mart aylarında ekilmektedir. Kabukları bakırımsı kahve renktedir. 120 – 150 gün arasında olgunlaşma süresi vardır. Dekara 10 ton kadar veren bu tür ülkemizde sıklıkla yetiştirilmektedir.

Soğan Çeşitleri Nelerdir?

·         Keş Soğan; Uzun gün yani yazlık yetiştiriciliğe uygundur. Kahverenginde olan bu çeşit etli ve iri olmaktadır.

·         Valanciana Soğan; Ortalama 2 – 3 ay arasında olgunlaşmaktadır. İlkbahar veya sonbahar aylarında ekilen bu türün kabukları da kahvedir ve meyvesi yuvarlak olmaktadır. Güçlü bir kök yapısı olduğu için kurak iklimlerde de yetişebilmektedir.

·         Tan 88 Soğan; Yüksek verimlidir ve depolama koşullarına uygundur. Uzun gün koşullarında yetişmeye elverişli olan bu türün meyvesi beyaz renktedir.

·         Aki Soğan; Ekimi ilkbaharda, hasadı sonbaharda yapılmaktadır. Kısa gün soğan türüdür. Yuvarlağa yakın şekli vardır ve 4 – 6 ay arasında depolanabilmektedir.

·         Bereket Soğan; Uzun gün soğan çeşididir, ülkemizde çok verimli bir şekilde yetişmektedir. Şekli yuvarlağa yakındır ve 2 ay ile 4 ay arasında depolanabilmektedir.

·         Songur Soğan; Yuvarlağa yakın bir şekli olan bu tür kısa gün soğanıdır. Açık kahverengindedir ve 2 – 4 ay arasında depolanma ömrü vardır.

Soğanın Faydaları Nelerdir?

·         Mutfakların vazgeçilmez lezzetlerinden biri olan soğan her yemeğe lezzet verir. Soğan Zambakgiller familyasından şifalı bir bitkidir. Soğan yumrumsu ve yeşil yaprakları kullanılan keskin kokulu, acı bir otsu bitkidir. Bileşiminde uçucu ve sabit yağ, şekerler, fermentler ve amino asitler vardır. A, B ve C vitaminleri ile potasyum, magnezyum, kalsiyum, sodyum, iyot, fosfor ve kükürt mineralleri bakımından oldukça zengindir. 

·         Soğan doğal bir antibiyotik gibidir, mikrop öldürücü etkisi vardır.

·         Soğan iştah açıcı özelliğe sahiptir.

·         Bağışıklık sistemini güçlendirir.

·         Kanı temizler.

·         Vücut direncini arttırır ve vücuda kuvvet verir.

·         Antibakteriyel ve ağrı kesici maddeler yer alır.

·         Vücutta biriken zararlı maddeleri ve suyu atar.

·         Kalbi kuvvetlendirir. Koroner damarları genişletir.

·         Kalp ve damar hastalıkları ile kansere karşı koruyucudur.

·         İdrar söktürür.

·         Baygınlığı geçirir.

·         Zayıflamayı sağlar.

·         Hazmı kolaylaştırır.

·         Hafızayı güçlendirir.

·         Yaşlanmayı geciktirir.

·         Böbrek ağrısını dindirir.

·         Yüksek tansiyonu düşürür.

·         Kemik erimesine karşı etkilidir.

·         Karaciğerin çalışmasını düzenler.

·         Uyku problemi çekenlere faydalıdır.

·         Cerahatlerin boşalmasına yardımcı olur.

·         Zihinsel ve bedensel yorgunluğu giderir.

·         Cinsel gücü artırır. İktidarsızlıkta faydalıdır.

·         İçeriğindeki sulfosid antibiyotik özelliktedir.

·         Cilt rengini güzelleştirir.

·         Sinirleri rahatlatır, sıkıntı ve bunalıma iyi gelir.

·         Soğan böcek ve arı sokmalarında iyileştiricidir.

·         Nefes yollarını açar ve öksürüğü keser.

·         Soğuk algınlığı, grip, astım ve bronşit hastalıklarında faydalıdır.

·         Egzama, dolama, arğacık gibi cilt hastalıklarına karşı faydalıdır.

·         Kandaki şeker seviyesini ayarlayan soğan şeker hastalarına faydalıdır.

·         Romatizma, mafsal iltihabı, idrar tutukluğu, damar sertliğinde faydalıdır.

·         Kolera ve veremde bağırsak solucanlarının düşürülmesine yardımcı olur.

·         Çıbanların baş vermesini ve yaraların daha hızlı kapanmasına yardımcı olur.

·         Böbrek kumlarının ve taşların dökülmesine yardımcı olur ve tekrar oluşmalarını önler.

·         Prostatit ağrılar, menopoz şikâyetleri ve polikistik over durumunda kuru soğan kür olarak uygulanır.

Soğanın Zararları Nelerdir?

Soğan havayla temas ettiğinde içerdiği yararlı maddeler kaybolduğundan, sadece kullanılacağı zaman soyulmalı ya da küçük parçalara ayrılmalıdır. Doğrandıktan 30 dakika sonra, soğan içerisinde bazı ayrışmalar meydana gelir ve bu ayrışma maddeleri hassas bağırsak ve midelerde gaz toplanmasına, mide ekşimesine ve karın ağrılarına neden olur. Soğan sarımsakla beraber yenmemelidir. Birlikte yenmesi bağırsaklarda mayalanma sonucunda ağrıya neden olur. Sos içindeki soğanın hazmı zordur. Hipoglisemi sorunu olanlar soğan kürünü uygulamamalıdır.

Soğan Nasıl Kullanılır?

Soğan gözlerimizi yaksada her yemeğe lezzet verir. Mutfakta pekçok yemekte ve salatalarda soğan kullanılır. Soğan hastalıklara şifa olması için kullanılacaksa; düzenli ve sürekli şekilde çiğ olarak yenmeli ya da günde üç kez yemeklerden önce bir çorba kaşığı soğan suyu içilmek suretiyle tüketilmelidir. Bazı sorunlar için de kür şeklinde kullanımı önerilmektedir. Soğan kürü uygulaması yapılırken taze olarak hazırlanması ve ılık olarak içilmesi gerekiyor. Başağrısına, bir baş soğan ince kıyılarak haşlanır ve haşlanmış soğan, bir tülbent arasında alına bağlanırsa, ağrıyı dindirir.Vücuda batan ve içinde kalan bir maddeyi atmayı kolaylaştırmak için bir baş soğan sıcak külde közlenir, yarılır ve içine biraz beyaz sabun kıyılır ve bu yaranın üzerine sarılırsa vücudun içinde kalan yabancı cismin atılmasına yardımcı olur. Ayrıca sabah aç karnına içilen soğan suyu zayıflamaya yardımcıdır.